Historische opnames

Het zuigwindharmonium met expression is een instrument dat hoofdzakelijk is geproduceerd in Duitsland in de periode 1900 tot ca. 1920 met een uitloop tot ca. 1930. Het vrij plotseling ophouden
van de belangstelling voor het instrument en daarmee de productie, komt grotendeels voort uit de algemene verandering in smaak en muziekopvatting na de Eerste Wereldoorlog. De klank van het zuigwindharmonium met expression is dermate specifiek dat het niet opgenomen kan worden in de nieuwe musiceerpraktijken van na de Eerste Wereldoorlog; een musiceren waarbij uitdrukking en expressiviteit een minder dominante plaats innemen en een klankideaal dat veel percussiever is en minder gericht op versmelting.

Door deze veranderingen en die van na de Tweede Wereldoorlog is het huidige musiceren op een grote afstand gekomen van het musiceren rond 1900; het musiceren in die tijd wordt nu ervaren als iets heel anders, en door velen als niet behorend bij deze tijd.

De laatste tien jaar wordt studie verricht naar uitvoeringspraktijken rond 1900 en incidenteel zijn er pogingen om uitvoeringspraktijken uit die tijd te integreren in huidige praktijken. Zoiets is geen gemakkelijke opgave. Het uitvoeren van muziek is te beschouwen als een organisme; nieuwe, vreemde elementen kunnen vaak niet straffeloos geplaatst worden in zo'n organisme.

Een groot voordeel voor een goed begrip van uitvoeringspraktijken in de periode 1880 tot ongeveer 1920 ten opzichte van stijlperiodes van voor die tijd, is dat er audio-opnames beschikbaar zijn; de eerste opnames zijn gemaakt aan het einde van de 19de eeuw.
Op deze pagina heb ik opnames geselecteerd die relevant zijn voor het beter begrijpen van het musiceren rond 1900 en daarmee van belang zijn voor het musiceren op het zuigwindharmonium met expression.

Het harmonium heeft een dragende toon waar expressie aan gegeven kan worden; hiermee is het van de toetsinstrumenten het meest verwant met zingen en vioolspelen. Op grond hiervan zijn vooral oude zang- en vioolopnames geselecteerd. Voorts is een selectie gemaakt uit opnames van muziek van J.S. Bach uitgevoerd in een negentiende-eeuwse context.

Bij een eerste kennismaking, na gewenning dat de opnames audiotechnisch van een andere kwaliteit zijn dan de huidige, valt met name op dat ten opzichte van de huidige musiceerpraktijk er meer ruimte wordt gegeven aan nuances in dynamiek en tempo, dat aanzetten van tonen andere kleuringen krijgen en dat het portamento (een glijdende overgang van een toon naar een andere) veelvuldig gebruikt wordt.